تنقیح در لغت به معنای بیرون کشیدن مغز از استخوان بوده و در اصطلاح حقوقی، کار جداسازی قوانین منسوخ از قوانین جاری را تنقیح قوانین گویند. هرچند می‌توان نفس تصویب این کار بزرگ در مجلس هشتم را موفقیتی برای این مجلس دانست اما با این حال آن طور که به‌نظر می‌رسد این طرح عملا در مجلس هشتم به سرانجامی نخواهد رسید و جزو میراثی خواهد بود که از مجلس هشتم به نهم به ارث خواهد رسید. در این خصوص و نیز موضوعات دیگری چون سرانجام طرح نظارت از نمایندگان و طرح‌های تحقیق و تفحص مجلس‌هشتم گفت‌و‌گویی با حجت‌الاسلام موسی قربانی، قائم‌مقام معاونت قانونگذاری مجلس انجام داده‌ایم.
- تنقیح قوانین در حال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد و درخصوص چه میزان از قوانین تنقیح صورت گرفته است؟
براساس قانونی که تصویب شد تمامی دستگاه‌های کشور ازجمله دستگاه‌های اجرایی موظف بودند تا پایان تیر ماه گزارش تنقیح قوانین خودشان را به ما بدهند اما متأسفانه در این زمینه همکاری لازم صورت نگرفت اما خود ما در مجلس با توجه به همکاری‌ای که سازمان بازرسی کل کشور با ما داشت، کار را عملیاتی کردیم. ما قوانین را به حدود 50 گروه قوانین تقسیم کردیم و قرار شد که تنقیح هر گروه از قوانین به‌طور مجزا انجام شود و به مجلس فرستاده شود. روش کار هم این است که نسخ صریح را خودمان مشخص می‌کنیم اما نسخ زمنی باید به تصویب مجلس برسد. بنابراین همه دستگاه‌ها باید گزارش تنقیح قوانین مربوط به حیطه وظایف خودشان را به ما ارائه می‌کردند و معاونت قوانین مجلس این گزارش‌ها را به طرح تبدیل کند و آن را به مجلس ارائه کند. ما در معاونت قوانین مجلس تا‌کنون گزارش 10 گروه قوانین را اعلام وصول کردیم.
- از چند گروه؟
از 50 گروه قوانینی که مشخص شده بود.
- این گروه‌ها شامل چه قوانینی می‌شوند؟
قوانین ثبت اسناد، قوانین پولی و بانکی، ثبت احوال، صنفی، استاندارد و موارد دیگری که الان خاطرم نیست. گزارش اینها آمده و تبدیل به طرح شده. امضا‌های لازم را هم از نمایندگان گرفته‌ایم و سعی کرده‌ایم امضا‌ها را از افرادی مانند خود رئیس‌مجلس و روسای کمیسیون‌های مجلس و افراد دارای جایگاه‌های بالاتر بگیریم تا وزن طرح بیشتر شود. اینها الان در کمیسیون‌ها هستند.
- آیا به مجلس هشتم می‌رسند؟
خیلی بعید است که در این مجلس و با فضایی که به‌وجود آمده بتوانیم کار زیادی انجام دهیم.
- حتی همین 10 گروه هم که آماده شده به این مجلس نمی‌رسد؟
این دیگر به کمیسیون‌ها بستگی دارد. می‌دانید که الان دیگر عمر زیادی از مجلس هشتم باقی نمانده البته من در این موضوع باید با آقای لاریجانی هم یک صحبتی بکنم و ببینم ایشان برنامه‌‌شان چیست. من اعتقادم این است که ما حداقل باید چند مورد را نهایی کنیم تا نمایندگان هم در جریان آن قرار بگیرند و استارت آن زده شود اما به هرحال نهایی شدن این کار مهم حتما اولویت مجلس نهم خواهد بود. چون کار عملیاتی شده یعنی قوانین شناسایی شده، تجمیع شده و کار کارشناسی روی آنها صورت گرفته است. کار، کار خیلی سختی است. مخصوصا که دولت هم همکاری نمی‌کند.
- به چه علت دولت همکاری نمی‌کند؟
نمی‌دانم. حتی خانم بداغی؛ معاون حقوقی رئیس‌جمهور بخشنامه‌ای به دستگاه‌ها کرده و از آنها خواسته به ما اطلاعات ندهند که کار خوبی نیست.
- چه کاری باید می‌کردند که نکردند؟
ببینید هر دستگاهی براساس قانون موظف بوده قوانین مربوط به حوزه کاری خودش را مشخص کند که کدام قوانین منسوخ هستند و کدام قوانین حاکم و جاری. آن وقت سازمان بازرسی روی این گزارش‌ها بررسی و کار کارشناسی انجام بدهد و گزارش آن را به مجلس ارائه کند. علت اینکه دستگاه‌ها را موظف کردیم هم این بود که فردا نیایند بگویند که چرا این قانون را نسخ کردید درحالی‌که از نظر ما باقی است یا این قانون را چرا نسخ نکردید درحالی‌که باید نسخ می‌شد. ما گفتیم خودشان پیشنهاد بدهند که فردا حرف و حدیثی به‌وجود نیاید. این کار ما در جهت تعامل و همکاری بود اما متأسفانه دولت همکاری نکرد در حالی‌که قانونا هم تکلیف داشت. دولت هم این گزارش را نداد که تخلف بود، هم مقررات و آیین‌نامه‌های دولتی را موظف بود تنقیح کند که صدر و ذیل آن مربوط به‌خودش می‌شد و این کار را هم انجام نداد. احتمالا ما چالش بزرگی هم بر سر تنقیح این مقررات در مجلس خواهیم داشت.
- آیا برای این امر ضمانت اجرایی‌ای هم درنظر گرفته شده؟
بله ما گفتیم قوانین را چون مجلس تصویب کرده، مجلس باید تنقیح کند و مقررات را چون دولت تصویب کرده، دولت هم باید تنقیح کند اما ما برای این امر یک زمانی مشخص کردیم که فکر می‌کنم تا پایان مهرماه بود. که البته انجام نشد.
- چرا از ظرفیت‌های سازمان پژوهش‌ها استفاده نکردید و کار را به سازمان بازرسی سپردید؟
از ظرفیت مرکز پژوهش‌ها هم استفاده می‌کنیم. وقتی گزارش به مجلس آمد مرکز پژوهش‌ها کمک می‌کند این گزارش‌ها را به طرح‌های جامع تبدیل کنیم.
- امکان اینکه زودتر این کار عملیاتی شود تا در مجلس هشتم به اتمام برسد وجود نداشت؟
ما دنبال این بودیم اما چون همکاری صورت نگرفت در کار تاخیر افتاد. اگر دولت از تیر ماه گزارش‌ها را می‌داد ما هم سریع آن را نهایی می‌کردیم اما دولت گزارش‌ها را نداد و به‌رغم عدم‌همکاری دولت، سازمان خودش بررسی‌ها را شروع کرد و گزارش این تعداد از قوانین را آماده کرد.
- طرح نظارت بر نمایندگان کارش به کجا انجامید؟
تقریبا می‌توان گفت کار طرح نظارت بر نمایندگان تمام شده است. آخرین بار که به شورای نگهبان ارسال شد یک ایراد جزئی از سوی این شورا مطرح شد که البته ایراد هم نیست و به‌زودی مشکلش حل می‌شود.
- بعد از آن نوبتی که چندین ایراد اساسی به طرح وارد شد؟
بله. آن ایراد‌ها برطرف شد و دوباره طرح به شورای‌نگهبان رفت. این بار شورای نگهبان اعلام کرد این طرح چون برخی مواردش حکم آیین‌نامه را دارد، باید رای دو سوم نمایندگان را داشته باشد.
- فکر می‌کنم این ایراد در نوبت قبلی هم به طرح وارد شده بود. چرا به این موضوع توجه نشد؟
بله این ایراد گرفته شده بود اما این بار ما دو سوم آرا را گرفته بودیم و شورای نگهبان نباید این ایراد را مطرح می‌کرد. یعنی در نامه‌ای که به شورای نگهبان ارسال شد، اشاره نشده بود که این طرح دو سوم آرا را دارد. الان این دیگر نیاز به مصوبه مجلس ندارد. رئیس مجلس باید اعلام کند که موضوع دو سوم آرا رعایت شده است.
- فکر می‌کنید به مجلس هشتم می‌رسد؟
من فکر می‌کنم موضوع طرح نظارت بر نمایندگان دیگر تمام شده باشدچون دیگر کار خاصی باقی نمانده و فقط رئیس مجلس باید نامه جدیدی به شورای‌نگهبان ارسال کند و اعلام کند که موضوع دو‌سوم آرا در این مصوبه رعایت شده است. اتفاقا من دیدم در دستور کار این هفته مجلس هم نبود و احتمالا معنایش این است که آقای لاریجانی این کار را انجام داده و مشکل حل شده است. البته من این موضوع را نپرسیدم.
در این دوره مجلس، کمیسیون قضایی هم تحقیق و تفحصی داشته است؟
نه هیچ تحقیق و تفحصی در کمیسیون ما مطرح نشده بود.
- سرانجام طرح‌های تحقیق و تفحص در مجلس هشتم را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟ فکر می‌کنید به سرانجامی برسد؟
طرح‌های زیادی موجود است که به‌نظر نمی‌رسد دیگر در این مجلس پیگیری شود دیگر فرصتی باقی نمانده است.
- یعنی به مجلس نهم موکول می‌شوند؟
نه با پایان یافتن مجلس تنها آنهایی که در شورای‌نگهبان هستند به جریان می‌افتند و مابقی منتفی می‌شوند.
- اما طرح‌هایی هستند که بیشتر از یک سال و نیم روی آنها کار شده. تکلیف آنها چه می‌شود؟
هیچ. این طرح‌ها هم منتفی می‌شوند مگر اینکه گزارش آنها آماده باشد که در آن صورت باید قرائت شوند. مجلس نهمی‌ها اگر خواستند می‌توانند دوباره مطرح کنند و از ابتدا کار را انجام دهند.
- تکلیف امکانات و زمانی که صرف این موضوع شده چه می‌شود؟
متأسفانه بی‌نتیجه باقی می‌ماند و هدر می‌روند.
